Ramowy program metodologii badań przygotowywanych przez Instytut specjalistycznych raportów, kierowanych m.in. do posłów i senatorów, członków rządu i administracji, samorządów, gmin i powiatów, firm komercyjnych  a także środowisk  akademickich oraz dziennikarzy i organizacji pozarządowych.

Działania Instytutu zmierzają do poprawy stanu zdrowia badanych populacji. W tym zakresie uzyskiwane są niezbędne dane na temat uwarunkowań zdrowia człowieka, których spełnianie wpływa na zachowania zdrowotne a  w końcowym wyniku na stan zdrowia zarówno jednostki jak i społeczeństwa.  Od tego zaczynają się zmiany zachowań sprzyjających utrzymaniu i rozwijaniu zdrowia.

Rozwój naukowo-badawczy opiera się na pozyskiwaniu danych na temat stwarzania warunków umożliwiających utrzymanie i poprawę jakości zdrowia. Obszary źródłowe danych to przede wszystkim: demografia, opieka zdrowotna, pomoc społeczna, zatrudnienie i warunki pracy, warunki bytu ludności, sytuacja rodzinna, ochrona środowiska, żywność i żywienie, edukacja i nauka, kultura fizyczna i wypoczynek.

Programy badawcze Instytutu opierają się na schemacie uwarunkowań zdrowia, który zawarty został w opracowaniu: „Healthy People” 2010, USA

Dokonujemy analiz, diagnoz i prognoz w zakresie wielorakich czynników uwarunkowania zdrowia podzielonych ze względu na czynniki ryzyka zdrowotnego na cztery następujące grupy:

1. Czynniki ryzyka zależne od warunków społeczno – środowiskowych:

• ubóstwo
• niski status społeczny
• stresogenna praca
• zanieczyszczone środowisko pracy
• środowisko efektu cieplarnianego
• dyskryminacja (np. związana z płcią i wiekiem)
• znaczne zróżnicowanie hierarchiczne (ze względu na dochody, ogólną zasobność, autorytet, status społeczny, itp.)
• indywidualizm przy wysokiej kompetencyjności i zasługach indywidualnych

2. Czynniki ryzyka zależne od warunków psychospołecznych:

• izolacja społeczna
• brak wsparcia społecznego
• niewielkie powiązania społeczne
• wysoki stopień samo-obwiniania się
• niski poziom percepcji samo-wystarczalności
• utrata poczucia znaczenia i celowości działania

3. Czynniki ryzyka wynikające z zachowań osobniczych:

• palenie tytoniu
• nieprawidłowe odżywianie
• brak aktywności fizycznej
• nadużywanie leków/alkoholu/zażywanie narkotyków

4. Patofizjologiczne czynniki ryzyka:

• nadciśnienie tętnicze
• wysoki poziom cholesterolu we krwi
• uwalnianie hormonów stresogennych (np. adrenaliny)
• podwyższony poziom krzepliwości krwi (np. wskutek podwyższonego poziomu fibrynogenu)
• choroby przewlekłe